Handicap Existentialis

(ένα δοκίμιο περί της ανθρώπινης φύσεως από τον Χρίστο Ροδούλλα Τσιαήλη)

            Καθόλου αυτοκαταστροφικοί, νομίζω, είναι οι άνθρωποι, μάλλον εγωιστές, σφετεριστές και αχόρταγοι.  Σε όλες τις εκφάνσεις της ύπαρξής μας, ακόμη και στον ίδιο τον πρακτικό αλτρουϊσμό, όπου ανταγωνιζόμαστε και αυτοδιαφημιζόμαστε.  Έστω και αυτοί που δεν "κραυγάζουν" τις φιλανθρωπίες τους, φροντίζουν να το μάθουν κάποιοι, για να κοινοποιηθεί.

            Εντούτοις, σε ό,τι αφορά την οικολογική καταστροφή, κατά τη γνώμη μου εξελίσσεται καταιγιστικά, σε ρυθμό αντιστρόφως ανάλογο της ομολογουμένως εντυπωσιακής τεχνογνωσίας του όντος αυτού, σε αντίθεση με οποιοδήποτε άλλο του πλανήτη ετούτου.

            Κατά την άποψη μου, ένα ανεξήγητο κενό στη νόηση του ανθρώπου, από την αρχή της πρώτης του εξελιγμένης μορφής από τον αυστραλοπίθηκο, μια αδυναμία, ένα existential handicap όπως θέλω να το ονομάζω, τον οδηγεί σε συνεχή άμυνα προς τη φύση.  Αυτό το κενό τον παροτρύνει να δημιουργεί τεχνητά οχυρά, σε αντίθεση με τα ενσωματωμένα οχυρά των υπολοίπων όντων (βλλ. τρίχωμα, κέλυφος, σκληρός φλοιός, κλπ).  Βλέπεις, ο φλοιός του εγκεφάλου που περιλαμβάνει όλο το αποτύπωμα της συναισθηματικής εξέλιξης, είναι κι αυτό ένα όργανο που λειτουργεί με ορμονικές αντιδράσεις, μετεξέλιξη και εναλλακτική λύση, αν θες, για αντιμετώπιση του φόβου του κενού αυτού που μας εξουσιάζει και ανέκαθεν παλεύουμε να το γεμίζουμε, είτε με ικανοποίηση ύλης (βλλ. εδαφική κτητικότητα) είτε με πνευματική ικανοποίηση (βλλ. εξιδανίκευση της αγάπης ως κοινωνικό προϊόν).

            Υπερβολική, ίσως, μηδενιστική κάπως η προσέγγιση αυτή, εντούτοις με αυτό τον τρόπο κατανοώ αυτή την ίδια την ύπαρξη με τον δικό μου τρόπο  και δεν ανησυχώ για το μέλλον του ανθρώπου, αλλά του πλανήτη. Ο άνθρωπος θα μετοικήσει σε άλλους πλανήτες. Το έχω ήδη αποδεχτεί ως πραγματικότητα, όπως έχεις εσύ, άνθρωπε, αποδεχτεί τον θάνατο ως έχει.

Ο πρώτος ισχυρός άνθρωπος που έλεγξε τη φυλή γύρω από τη φωτιά μέσα στο σπήλαιο δεν ήταν ο Δυνατός, ο αρχηγός των αντρών στο κυνήγι.  Ήταν ο μάγος που πρώτος άρχισε να χρησιμοποιεί τη φαντασία και να δημιουργεί τα πρώτα μυστήρια σενάρια με τέρατα, δαιμονικές υπάρξεις και αγγελικές μορφές. Μιλάμε για προϊστορία τώρα, για τους πρώτους Χόμο Σάπιενς. Η δύναμη αυτή είναι αυταπόδεικτη καθώς αρχιερείς και μάγοι δεν παρουσιάζονται μόνο άντρες αλλά και γυναίκες (βλλ. αφρικανικές φυλές, ιέρειες στην αρχαία Ελλάδα, κλπ.)  Αντιλαμβάνομαι ότι τέτοιες αναφορές δύνανται να σπρώξουν τη φαντασία πιο βαθιά, πιο μακριά, σε αυτούς τους λίγους γνωστούς-αγνώστους της ιστορίας που παρακολουθούσαν το αρχέγονο αίσθημα του μυστηρίου και της οργιάζουσας φαντασίας να ελέγχεται και να εκφράζεται μέσα από τα στόματα των "έξυπνων" της κάθε φυλής ή αργότερα συνοικισμού και τέλος πόλης.  Αυτοί οι πρώτοι λίγοι πρέπει να είχαν το στοιχείο της εξουσίας του ισχυρού στα χέρια τους (π.χ βασιλιάδες ή αρχηγοί φυλής) και να κατάλαβαν από νωρίς τη χρηστικότητα της "πίστης" για τον έλεγχο του λαού, αν δεν υπήρχε εμπιστοσύνη προς τον ίδιο τον βασιλιά. Ας μην ξεχνάμε την Αίγυπτο, όπου ο Φαραώ ήταν ταυτόχρονα και θεότητα, και έτσι εύκολα εξασφάλιζε τον έλεγχο.  Ή το ακραίο της σύγχρονης Ιστορίας, όπου ο αμφιλεγόμενος ηγέτης Αδόλφος Χίτλερ, φρόντισε να αντικαταστήσει τη θεοποίηση του εαυτού του και την προσωπολατρεία, με τη ρατσιστική θεοποίηση ενός ανώτερου έθνους, μιας «καλύτερης» φυλής, ικανής να επικρατήσει στον πλανήτη, αφανίζοντας κατά μάζες τα ανταγωνιστικά έθνη.

            Με τα πιο πάνω, ίσως αμυδρά μπορώ να διακρίνω ένα στοιχείο κοινωνικού αναγκαίου που μας διαφεύγει γενικά σε ανθρωπολογικό επίπεδο. Ίσως όλη η δομή της κοινωνίας από την αρχή να έχει κτιστεί με βάση το μαθηματικό τύπο λαός-αρχηγός-μάγος επειδή, όπως έχω εξηγήσει πιο πάνω, αυτό που καθιστά "ικανό και λογικό ον"  τον άνθρωπο δεν είναι ένα "συν" στον εγκέφαλό του, αλλά ένα "πλην" στη γενική του ύπαρξη.  Ένα κενό σε επίπεδο γονιδιακό, έλλειψη σκοπού, ενστίκτου και σταθερού φυσικού περιβάλλοντος του είδους.  Με άλλα λόγια είμαστε "ζώα ελλειπή," με ελαττωματικό DNA, με αποτέλεσμα να μην "ταιριάζουμε" με φυσικό τρόπο σε κανένα γήινο περιβάλλον ή κλίμα. Η γονιδιακή προσαρμογή, αντίθετα με το τι πιστεύουν οι Δαρβινικοί επιστήμονες, σε ότι αφορά στο ανθρώπινο είδος, είναι μια διεργασία στεγανή (μεταφράζω το stagnant και δεν ξέρω αν είμαι σωστός). 

            Από την αρχή ο άνθρωπος ως ανωμαλία στην εξέλιξη του τέλειου πιθήκου, με τον ατροφικό αντίχειρα τον γυρισμένο ανάποδα και την τριχόπτωση στο μισό του σώμα, έψαχνε τρόπους να επιβιώσει διότι δεν τους είχε εκ γενετής. Όλη η εξέλιξη (εγκεφαλικός φλοιός, καθαρισμός του δέρματος, ορθοστασία) δεν είναι παρά η αγωνιώδης προσπάθεια συμπλήρωσης των κενών που η ανώμαλή μας γονιδιακή φύση επέβαλε. Κενό ενστίκτου στο να μετράει τους παλμούς της φύσης, όπως η ανεξήγητη πρόβλεψη που αναστατώνει τα ζώα όταν θα γίνει σεισμός. Κενό στην αντιμετώπιση των καιρικών φαινομένων, που οδήγησε τον άνθρωπο από την αρχή να φτιάξει ρούχα επειδή είχε πρόβλημα στην ποσότητα αίματος και λίπους στο σώμα και στην εσωτερική του θερμοκρασία. Εξ’ ου έψαξε λύσεις, και στην αρχή το πιο πιθανόν (παρόλο που δεν το αναφέρουν οι επιστήμονες αφού δεν μπορεί πουθενά να φανεί σε παλαιοντολογικές ανακαλύψεις), ο άνθρωπος να καλυπτόταν με φύλλα ή να αλειβόταν με πηλό για να ζεσταίνεται. Αυτό το κάνουν οι ελέφαντες για άλλους λόγους. 

            Αλλά αν όλο αυτό σημαίνει πολλά για τις πρώτες γονιδιακές αλυσίδες, προφανώς ο άνθρωπος ήταν το πιο αδύναμο ζώο στη γη.  Δεν έκανε αυγά για να έχει σώμα ελεύθερο, δεν ήταν μικρό ον για να κρυφτεί από τους θηρευτές, δεν είχε φυσικά όπλα για να νικάει άλλα όντα, ούτε ταχύτητα, ούτε δόντια ούτε αγκάθια, τίποτα. Ούτε καν οι αισθήσεις του δεν ήταν αναπτυγμένες. Κάθε ζώο έχει τουλάχιστον μια αίσθηση υπέρ-αναπτυγμένη. Οι σκύλοι την ακοή, οι αετοί την όραση, τα σαλιγκάρια την αφή. Ο άνθρωπος πάρα πολύ λίγο από όλα. Αυτό πάλι μην μου πείτε πως είναι γονιδιακή προσαρμογή, θα υπήρχαν ενδείξεις σε δέκτες των αισθήσεων ότι στα παλιά χρόνια υπήρχε υπερανάπτυξη.  Η χρυσή τομή; Παν μέτρον άριστο; Επινοήσεις κι αυτές των Ελλήνων, μια απέλπιδα προσπάθεια να καλύψουμε το μεγάλο κενό.

            Κι έτσι αυτό το καημένο ον, με όλο του το είναι να είναι ανασφαλές, γεμάτο τρόμο προς τα φυσικά φαινόμενα και προς τα όντα της φύσης, δεν μπορούσε παρά να ψάξει την ασφάλεια στην επικοινωνία με τους οικείους στη φυλή.  Εκ των οποίων ένας είχε τη δύναμη να σκεφτεί ιστορίες για να εξηγήσει αυτά που έλειπαν από το κενό του εγκεφάλου. Τα ερωτήματα για το αδύνατο της φύσης του. Η πανάρχαια μάχη μεταξύ του "ανέκαθεν εστί" και του "τι έσεται". Το δεδομένο παρόν ενός ζώου, σε αντιπαράθεση με την αβεβαιότητα της ύπαρξης ενός όντος που οι σωματικές αναλογίες του είναι διαφορετικές από τις ικανότητές του. Υπήρξαν κι άλλα τέτοια όντα στα αρχαία χρόνια, ζώα που το DNA τους δεν έγινε για να κρατήσει. Και εξαφανίστηκαν. Ήμασταν οι τυχεροί; Αν ναι, τότε φάνηκε η φύση άτυχη που θέλησε να μας αφανίσει και δεν την αφήσαμε. Μπράβο μας!

              Και μπράβο σε αυτούς (αυτούς για τους οποίους μιλάμε από την αρχή του διαλόγου μας) που έφεραν τη νοημοσύνη του ανθρώπου σε τόσο ψηλό κριτικό, γνωσιακό και επινοητικό επίπεδο, αλλά δεν κατάφεραν ποτέ να του πουν την αλήθεια.

© Χρίστος Ροδούλλας Τσιαήλης